Agrovoltaika w praktyce: pasterstwo słoneczne

Czym jest pasterstwo słoneczne?
Mówiąc najprościej, pasterstwo słoneczne to praktyka polegająca na umieszczaniu pasących się zwierząt na tym samym polu, na którym znajdują się panele słoneczne. Najczęściej do tego celu wykorzystuje się owce, ale w niektórych instalacjach stosuje się również inne zwierzęta gospodarskie.

Podczas instalacji paneli słonecznych korzystne jest, aby pod nimi znajdowała się trawiasta powierzchnia. Roślinność zapobiega spływaniu wody deszczowej i korozji, które zanieczyszczają źródła wody, ale należy ją również kontrolować.

Wysoka roślinność może zacząć zacieniać panele i zmniejszać ich wydajność. Większe obawy budzi jednak potencjalne zagrożenie pożarowe, jakie stanowią hektary suchej trawy.

Właściciele farm słonecznych tradycyjnie radzą sobie z tym problemem poprzez regularne koszenie trawy, ale koszenie wokół słupów i paneli jest trudne.

Owce są jednak znacznie lepszymi „naturalnymi kosiarkami”, które mieszczą się w małych szczelinach i skubią trawę niezależnie od pogody.

Amerykańskie stowarzyszenie Solar Grazing Association szacuje, że obecnie na 500 farmach słonecznych w 27 stanach USA pasie się około 80 000 owiec na ponad 40 000 hektarów. Liczba ta oznacza dziesięciokrotny wzrost w ciągu zaledwie dwóch lat.

Przykłady wypasu na farmach słonecznych w Europie
Podczas gdy Stany Zjednoczone zapowiadają nadejście nowej ery w rolnictwie, w Europie zajmujemy się tym już od dłuższego czasu.

W 2023 roku firma Iberdrola ogłosiła, że w swoich parkach fotowoltaicznych w Portugalii hoduje stado 300 owiec.

Pasterstwo słoneczne jest korzystne dla farmy słonecznej, ponieważ zapewnia ekologiczne utrzymanie gleby i zmniejsza ryzyko pożarów, ale jest również korzystne dla zwierząt, które oprócz dostępu do pożywienia znajdują w panelach słonecznych ochronę przed słońcem, deszczem i wiatrem.

W Wielkiej Brytanii projekt o mocy 1 GW w hrabstwie Nottinghamshire będzie dzielił swoje 1600 hektarów z stadem 4000 owiec. Oczekuje się, że liczba ta wzrośnie do 9000, gdy rozpocznie się okres jagnięcia, a projekt pozwoli zaoszczędzić 5 milionów funtów (5,9 miliona euro) na kosztach koszenia trawy w ciągu 40 lat eksploatacji.

Od 2016 roku firma Enel Power wykorzystuje owce do utrzymania roślinności w swoich elektrowniach słonecznych w Grecji. Od 2015 roku farma słoneczna w Saint-Amadou w regionie Occitanie we Francji jest domem dla setek owiec.

Owce i panele słoneczne: symbiotyczna relacja
Wypas owiec pod panelami słonecznymi jest korzystny nie tylko dla farmy słonecznej, ale także dla owiec.

Badania opublikowane w czasopiśmie Applied Animal Behaviour Science w 2022 r. wykazały, że owce mające dostęp do paneli słonecznych spędzają więcej czasu na wypasie niż owce, które nie mają do nich dostępu. Naukowcy uważają, że jednym z powodów jest to, że panele zapewniają owcom cień.

W oddzielnym raporcie z 2018 r. stwierdzono, że cień paneli zwiększa również wilgotność gleby. Przyczynia się do tego kondensacja i spływ wody deszczowej, co tworzy lepsze pastwisko o wysokiej zawartości białka.

Owce poruszają się po pastwisku i wciskają stare resztki roślinne w glebę, nawożąc ją i odmładzając. Oprócz poprawy jakości pastwisk okazało się, że w dłuższej perspektywie poprawia to zdrowie gleby i zwiększa magazynowanie węgla i składników odżywczych.

SolarPower Europe odkryło, że pastwiska pod panelami słonecznymi akumulują nawet o 80% więcej węgla. Zatrzymywanie wody wzrosło o 20–30%, a firma odnotowała 60-procentowy wzrost liczby zapylaczy.

Wypas na panelach słonecznych przynosi rolnikom potrójny zysk
Na całym świecie rolnicy borykają się z problemami finansowymi spowodowanymi połączeniem zmian klimatycznych, rosnących kosztów i niestabilnych rynków zbytu dla swoich produktów. Rozszerzenie działalności o wypas na panelach słonecznych może przynieść korzyści na kilku frontach.

Po pierwsze, jest to umowa z dostawcą farmy słonecznej. Wysokość zarobków będzie zależała od lokalizacji i wielkości dzierżawionego gruntu.

Zamiast zamykać pola i nie mieć z nimi nic wspólnego, rolnicy mają możliwość uzyskania nowego źródła dochodu dzięki wypasowi na farmach słonecznych.

W ten sposób uzyskują dochody z „wynajmu” owiec i zapewniają zatrudnienie pasterzom. Badania przeprowadzone przez Cornell University wykazały, że rolnik może zarobić od 300 do 500 dolarów (288 do 480 euro) na akr (0,4 hektara) rocznie dzięki zarządzaniu roślinnością za pomocą owiec.

Jak pokazują badania, owce karmione energią słoneczną są często zdrowsze i mają wyższą produkcję, co prowadzi do większej sprzedaży mięsa i wełny z gospodarstwa.

Niedawne badanie Joshu Pearce'a dotyczące potencjału dochodowego wypasu solarnego wykazało, że modele biznesowe tego typu mają potencjał „ogromnych zysków”.

Należy jednak wziąć pod uwagę pewne komplikacje, takie jak np. dostępność wody pitnej dla owiec. Zyski mogą szybko zniknąć, jeśli owce zostaną zaatakowane przez drapieżniki lub padną ofiarą pasożytów lub chorób, a wypas musi być kontrolowany za pomocą ruchomych ogrodzeń, aby można było skutecznie kontrolować roślinność.

Potencjał wypasu solarnego jako istotnego wkładu w wysiłki na rzecz redukcji emisji dwutlenku węgla jest jednak oczywisty.